|
BURSA BAROSU CMK UYGULAMA SERVİSİ
ve
ADLİ YARDIM SERVİSİ UYGULAMALARI
Değerli katılımcılar, sizleri Bursa Barosu ve kendim adına selamlıyorum.
Bursa Barosunun Adli Yardım ve CMK Servislerinin iyi örnekler oluşturan uygulamaları hakkında bilgi vermeden önce, özellikle CMK uygulaması hakkında bilgilendirme yapmam için davet edilmem sebebi ile Türkiye’de CMK kapsamında görevlendirilmelerin gelişimi ve yaşanan sıkıntılar hakkında kısa bir bilgilendirme yapmak istiyorum.
Bilindiği gibi 01.12.1992 tarihinde yürürlüğe giren 3842 sayılı yasa ile değişik CMUK’nun 138.maddesi müdafi atama görevini barolara vermiştir. O tarihten bu yana yürütülen müdafi tayin hizmeti barolar tarafından yürütülmektedir.
Ancak bilindiği üzere 1 HAZİRAN 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu gereği; CMK Uygulamalarında zorunlu müdafilik ile ilgili olarak yeni düzenlemeler getirmiştir.
1 Haziran 2006 tarihinde yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun getirdiği yeni düzenlemeler, mevcut CMK Uygulamalarındaki zorunlu müdafilik görevlendirmelerinde aşırı bir iş yükü yaratmıştır.
Yeni kanunun isteğe bağlı veya zorunlu tuttuğu müdafilik görevlendirmeleri mevcut durum göz önünde bulundurulduğunda merkez ve ilçelerdeki iş yükü 8-10 kat tutarında artmıştır. Bu durum CMK Servisinin işleyişinde sıkıntılara sebep olduğu gibi, meslektaşlarımızın dosya takibinde sorunlar yaşamasına neden olduğu gibi, ödenek yetersizliği sebebi ile meslektaşlarımızın hakettikleri ücretleri alamamalarına sebep olmuştur.
Gerek baroların, gerekse Türkiye Barolar Birliğinin 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren Ceza Muhakemesi Kanunu ile baroların müdafi ve vekil atamalarında büyük artışın yaşandığı, bu nedenle müdafi ve vekillere ödenecek ücretin kaynağının arttırılması ve diğer sorunların giderilmesi hususundaki öneri ve girişimleri sonuçsuz kalmış ve 19 Aralık 2006 tarihinde yürürlüğe giren 5560 sayılı Yasa ile CMK kapsamında zorunlu müdafi/vekil görevlendirilmesi sistemini daraltan, baroları ve Türkiye Barolar Birliğini devreden çıkaran, savunmanın bağımsızlığına aykırı önemli değişiklikler yapılmıştır.
21 Mayıs 2007 tarih ve 26528 sayılı resmi gazetede “CEZA MUHAKEMESİ KANUNU GEREĞİNCE MÜDAFİ VE VEKİLLERİN GÖREVLENDİRİLMELERİ İLE YAPILACAK ÖDEMELERİN USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK” yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve bakanlık tarafından sarf belgesi uygulaması kaldırılmıştır. Ancak yapılan değişiklikler yaşanan sorunların çözümünde yetersiz kalmaya devam etmektedir. Bütün olumsuzluklara rağmen CMK servisler ve gönüllü müdafilik yapan meslektaşlarımız büyük bir özveriyle çalışmaya devam etmektedir.
Yasal Düzenlemeden Kaynaklanan Sıkıntılar
19.12.2006 tarihinde yürürlüğe giren 5560 sayılı yasa ile tapılan değişikliklerle yeni CMK sisteminin ciddi biçimde geriye dönmesi, özellikle de kapsamın daraltılması, hak ihlallerine yönelik etkin müdahale olanaklarını da sınırlayan yeni bir aşamayı oluşturmuştur. Gerek ceza miktarlarında ve gerekse yöntemlerde ortaya çıkan bu daralmanın oluşturduğu yeni yapının, kısa bir süre sonra yargı sistemimizde önemli sonuçları doğurması kaçınılmazdır. Nitekim, daha şimdilerde işkence ve kötü muamelenin yeniden gündeme gelmekte olduğuna tanık olunmaktadır.
Yeni sistem, alt sınır/üst sınır değişimi ile oluşturduğu daralma dışında, yakın/şüpheli atamalarını da olanaksız kılan, sistemin denetimine olanak sağlayan gözlemci görevlendirmeleri ile, idari soruşturmalara atamayı da kaldıran bir sınırlı yapı oluşturmuştur.
Barolar ve gönüllü müdafilik hizmeti veren meslektaşlarımız kısıtlamaların ortaya çıkardığı sorunlarla mücadele etmeyi, sistemin işletilmesindeki temel yaklaşımlarından birisi olarak anlamalıdırlar.
CMK Gereği Görevlendirilen Müdafi/Vekillerin Hak ettikleri Ücretin İyileştirilmesi
CMK kapsamında verilen müdafi/vekil hizmetinin kalitesinin arttırılmasının en önemli unsurlarından biri de ayrık tarifenin kaldırılarak, müdafi/vekil hizmeti veren avukatların hak ettikleri ücretin hiç değilse Asgari Ücret Tarifesinden ödenmesi, bu anlamda meslektaşlarımızın mağduriyetlerinin bir ölçüde giderilmesidir.
19.12.2006 tarihinde yürürlüğe giren 5560 sayılı yasa ile tapılan değişikliklerle, avukatlara yapılacak ödemelerin de Adalet Bakanlığı bütçesine bağlaması, çok ciddi sonuçların doğmasına yol açmıştır. Bir yandan ödemelerin zamanında yapılmaması, - bu nedenle KDV yükü doğması - diğer yandan da “tarife” adı altında düzenlenen bir kararla, “çok düşük” bir ücret ödenmesi, giderek sistemi angarya olmaya eviren bir sonuç doğurmuştur. Bugün Barolar, asgari ücret tarifesinin altında ücret alan avukatlar için disiplin işlemi yaparken, bu tarifenin çok altında tutulan ve adına CMK Tarifesi denilen bir başka tarife ile de görev dağıtmaktadır. Bursa Barosu olarak bu yapı ile de mutabık değiliz. CMK Ücret Tarifesinin kaldırılması ve her yıl uyarlanan Asgari Ücret Tarifesi ile görevlendirme yapılması, ücretlerin KDV borcunun doğumuna olanak vermeyecek bir zaman dilimi içinde ödenmesinin mutlaka sağlanacağı bir yapı oluşturulmalıdır.
CMK asgari ücret tarifesinin belirlenmesi ile ilgili olarak Türkiye Barolar Birliği ile Adalet Bakanlığı arasında yapılan yazışmalar sonucunda; Adalet Bakanlığının ayrık tarifeyi asgari ücret tarifesinin altında bir tarife olarak yorumlamasının gerekçesini, CMK kapsamında verilen avukatlık hizmetinin, kamu hizmeti olmasına dayandırmaktadır.
Avukatlık Yasası’nın 1.maddesine göre, avukatlık bir kamu hizmetidir. Ancak avukatlığın kamu hizmeti oluşu; biz avukatların mesleğin onuruyla bağdaşmayan ücretlerle çalıştırılmasını hiçbir şekilde haklı gösteremez.
Yargıçlar ve savcılar da kamu görevlisidir. Fakat görevlerinin karşılığı olan ücretlerini de almaktadırlar. Ayrıca,5327 sayılı TCK’nın 6/1.d hükmüne göre avukatlar da yargı görevi yapan kişiler arasındadır ve yargının kurucu unsurlarındandır. Aynı yöndeki düzenleme Avukatlık Yasası’nın 1/2.maddesinde de belirtilmiştir.
Öyleyse, yargının kurucu unsurlarından olan avukatların yargının saygınlığına ve onuruna yakışır bir ücret almaları gerekmektedir. Bu durumda AİHS 6 ve Anayasa 36 anlamında tanımını bulan ‘’adil yargılanma hakkı’’ da fiilen sağlanmış olacaktır.
CMK ücret tarifesini Adalet ve Maliye Bakanlığı’nın belirliyor olması; bu belirlemede Türkiye Barolar Birliği’nin tamamen devre dışı bırakılması, avukatlık mesleğinin bağımsızlığı ile bağdaşmadığı gibi; Avukatlık Yasası’nın 168.maddesinde asgari ücret tarifesinin düzenlenmesi bakımından Türkiye Barolar Birliği’ne verilen yetkinin de atlanarak; yönetmelikle, yasaya aykırı bir işlemin yapılması anlamına da gelmektedir ki bu durum ülkemizin ‘’hukuk devleti’’ niteliği ile bağdaşmamaktadır.
BURSA BAROSU CMK UYGULAMA SERVİSİ
ve
ADLİ YARDIM SERVİSİ UYGULAMALARI
Bursa Barosu CMK Uygulama Servisi, Ocak 2000 tarihinden itibaren Adliye Binasında kendisine tahsis edilen yerde ayrı bir birim olarak faaliyetlerine devam etmektedir. Servis kurulan bilgisayar otomasyon sistemleri ile 24 saat kesintisiz müdafi taleplerini ve başvuruları titizlikle değerlendirmekte olup, isteklerin karşılanmasında azami özen göstermek suretiyle çalışmaktadır.
Baroların CMK hizmetini sunum noktasında bazı farklılıklar görülmektedir. Bursa Barosu, yasal mevzuat ve düzenlemelerde yer almamasına rağmen birçok barodan farklı olarak CMK Uygulama Servisinde gerekli işlemleri, görüşmeleri ve yazışmaları yapmak üzere personelin yanında ayrıca bir sorumlu avukat istihdam etmiştir. CMK Uygulama Servisinde tam zamanlı bir avukatın istihdam edilmesi servisin işleyişinde devamlılığı, kolluk, savcılık, mahkemeler ve cezaevi ile bilgi akışını ve sağlıklı işbirliğini sağlamakta, uygulamada karşılaşılan problemlerin en kısa zamanda tek elden çözümlenmesine katkıda bulunarak CMK kapsamında vekil/müdafi görevlendirilmesi hizmetinden faydalanan bireylerin ve hizmeti sunan avukatların mağdur olmamalarını sağlamaktadır.
Bursa Barosu, Adli Yardım Bürosunda da gerekli işlemleri, görüşmeleri ve yazışmaları yapmak üzere bir sorumlu avukat ve personel istihdam etmiştir. Sorumlu avukat büroya gelenler ile görüşerek hukuki sorunları ile ilgili nitelendirme yapar ve başvuranları buna göre yönlendirir. Başvuranların başvuru konuları ile ilgili nitelendirme yapıldıktan sonra ücretsiz avukat talep edilmesinin koşulları anlatılır ve başvuru için gerekli evrakların neler olduğu ve nasıl başvurulacağı açıklanır.
İlçelerden yapılacak başvurular için gerekli evraklar tamamlandıktan sonra merkez adli yardım bürosuna gelebilecek durumda olanlar merkeze gelerek, gelemeyecek durumda olanlar baronun ilçe temsilcisine müracaat ederek başvurularını yaparlar. Başvuru evrakları ilçe temsilcisi tarafından merkez adli yardım bürosuna ulaştırılır.
Adli yardım başvuruları Baromuz Adli Yardım Bürosu’na yapılmaktadır. Büroda istemciyle görüşülerek başvuru formu doldurulur ve istemin neye ilişkin olduğu tespit edilir. Görüşme sırasında istemciyle ilgili kişisel bilgilerin yanında talebine ilişkin hukuki niteleme de yapılmaktadır. Başvurularda ilgilinin isteminde haklılığı, avukatlık ücreti ve yargılama giderlerini karşılayıp, karşılayamayacağı konusunda gerekli ön görüşmeler ve incelemeler yapılmaktadır.
Bu inceleme yapılırken, çok düşük düzeyde geliri ya da üzerine kayıtlı sadece oturduğu evi bulunan başvuru sahiplerinin, kendilerinin ve ailesinin geçimi bakımından önemli bir zarurete düşmeksizin gereken avukatlık ücretleri ile diğer yargılama giderlerini karşılayamayacağı kanaati oluşursa yine yardımda bulunulmaktadır. Bunun yanında, gelen başvuruların bir kısmı Valilik Kadın Statüsü Birimi tarafından yönlendirilen başvurulardır. Kadın Statüsü Biriminin yönlendirdiği bu başvurularda başvuru sahiplerinin mağduriyeti birimce tespit edildiğinden gerekli görülmedikçe ayrı bir araştırma yapılmamaktadır.
Bursa Barosu, CMK Siciline kayıt olmak isteyen avukatlara ve sicile kayıtlı avukatlara, uygulamada farkındalık, beceri, dayanışma, iletişim ve işbirliğinin sağlanması amacıyla düzenli olarak meslekiçi eğitim seminerleri düzenlemekte ve CMK kapsamında görev alan ve almak isteyen avukatların bu seminerlere katılımı zorunlu tutmaktadır. Etkin ve uygulamayı iyileştirici hizmet sunumu için, eğitim seminerlerinin süreklilik ve uyum içinde gerçekleştirilmesi esas alınmaktadır.
Eğitim çalışmasında teknik imkânlar ve görsel malzemelerden yararlanılmakta, örnek mahkeme kararları ve örnek tutanaklar kullanılarak, somut olaylar pratik çalışma biçimine getirilerek çalışmaya katılan avukatlarla tartışma ve değerlendirme yapılarak anlatılan konuların teorik düzeyde kalmaması sağlanmaktadır.
02 Mart 2007 tarih ve 26450 sayılı resmi gazetede(21 Mayıs 2007 tarih ve 26528 sayılı resmi gazetede değişik) yayımlanarak yürürlüğe giren “CEZA MUHAKEMESİ KANUNU GEREĞİNCE MÜDAFİ VE VEKİLLERİN GÖREVLENDİRİLMELERİ İLE YAPILACAK ÖDEMELERİN USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK” de ki mevcut düzenlemede ücret dışında gider olarak sadece Harcırah Kanunu hükümlerine göre sadece mutat taşıta göre zorunlu yol giderleri ödenmektedir. Bu nedenle CMK kapsamında görevlendirilen meslektaşlarımızın, görevlendirildikleri dosyanın fotokopisi alıp, gerekli incelemeleri yaparak, davayı takip edebilmeleri için baromuzca ücretsiz fotokopi hizmeti sağlanmıştır. CMK kapsamında müdafi/vekil olarak görevlendirilen meslektaşlarımız görev yazılarının bir örneğini ibraz ederek baro fotokopi odalarında ücretsiz olarak ilgili dosyanın fotokopisini çektirebilmektedirler.
CMK gereği yapılan sanık müdafiliği görevlendirmelerinde, müdafi atanan kişi tutuklu ise atanan müdafisi ile görüşebilmesi için Baro Başkanlığımız, baronun aracını haftada bir gün bu amaçla meslektaşlarımızın kullanımına tahsis etmiştir. Görevli meslektaşlarımız CMK servisinden randevu alarak her hafta Perşembe günleri cezaevine giderek müdafisi oldukları şahısla görüşme yapabilmektedirler. Bursa’da ki cezaevlerinin avukat görüşme odalarının yetersiz olması sebebi ile baromuz tarafından ilave görüşme odaları yaptırılmıştır.
5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu gereği şahıs başvurusu ile müdafi/vekil ataması yapılamamasına rağmen, Bursa Barosu CMK Servisine yapılan şahıs başvuruları titizlikle incelenerek, savcılık veya mahkemelere, gerektiğinde adli yardım servisine yönlendirilmektedir. Bazı durumlarda örneğin kollukta kötü muamele gördüğü iddiası ile servise başvuranlar için CMK Komisyonu ile işbirliği yapılarak ücretsiz olarak avukat yardımı sağlanmaktadır.
Gerek CMK Uygulama Servisi olarak, gerekse Adli Yardım Servisi olarak, CMK, Kadın Hukuku ve Çocuk Hakları Komisyonları ile koordineli olarak çalışmalar sürdürülmekte, toplantılarına ve yapılan faaliyetlere katılınmakta, işbirliği sağlanmaktadır. Bazı özelliği olan, spesifik dosyaların müdafi/vekil veya avukat görevlendirmelerinin o alanda tecrübesi, özel çalışması bilinen meslektaşlara yapılmasına özen gösterilmektedir.
Adli yardım hizmetinin gerçekten mağdur ve ihtiyaç sahiplerine sunulabilmesi, başvuru sahibinin gerekli belgeleri hazırlarken mağdur olmaması için Bursa Barosu Başkanlığınca kimlik paylaşım sistemine üye olmak için girişimlere başlanmıştır.
Muhtarların düzenlediği fakirlik belgelerinin gerçeği yansıtması, muhtarın şahsi araştırmasına bağlı ve kanunun aradığı özelliklere havi olmasının temini için Bursa Barosu ile Bursa Valiliği arasında yazışmalar yapılmıştır. Bu çalışmadan sonra fakirlik belgelerinin nispeten düzeldiği görülmüştür.
CMK Uygulama Servisi ve Adli Yardım Servisi sorumlusu avukatlar tarafından düzenli aralıklarla hakim ve savcılara(özellikle çocuk mahkemesi hakim ve savcıları ile aile mahkemesi hakimleri ile) görüşmeler yapılmakta, karşılıklı beklentiler ve sorunların çözümü hakkında görüşülmektedir.
Servis sorumlusu avukatlar Adli Yardım ve CMK Servislerinin tanıtımı ve bilinirliğini arttırmak, halkı bilinçlendirmek üzere, düzenli olarak, izlenme oranı yüksek yerel televizyon programlarına katılmaktadır. Yine bu amaçla kentin merkezi yerlerinde afiş ve broşür çalışmaları yapılmaktadır.
Valilik, kamu kurumları ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği yapılarak okullarda, halk eğitim merkezlerinde, gençlik merkezlerinde, kadın sığınma evlerinde servis sorumlusu meslektaşlarımız tarafından farkındalık ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmaktadır.
Servis sorumlusu avukatlar, Kadın Hukuku Komisyonu, Çocuk Hakları Komisyonu, CMK Komisyonu üyesi avukatlar tarafından Valilik ve belediyelere ait kadın sığınma evlerine, SHÇK’e bağlı yurtlara periyodik ziyaretler yapılmakta, orda kalan kadın ve çocuklarla görüşülmektedir.
Bilgisayar programına kaydedilen veriler ile ilgili istatistikî bilgiler ışığında kalitenin artırılması için çalışmalar yapılmaktadır.
Bursa Barosu olarak ceza ve hukuk alanında Adli Yardım anlayışımız;
Müdafi ve vekil yetkileri ile katılan, şüpheli ve sanık hakları birbirinden ayrılamayan, birbirinin bütünleyici parçası olan kavramlardır. Müdafi olmazsa sanık hakkı; vekil olmazsa katılan hakkı olmaz.
Baronun müdafi, vekil ya da uzlaştırıcı sıfatı ile görevlendirdiği her avukat, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ile TBB Meslek Kuralları ve 5271 sayılı CMK’nın kendisine tanıdığı tüm hak ve yetkileri kullanmakta, hukuki yardım sunduğu kişilerin menfaatlerini gözeterek ve maddi gerçeğin araştırılmasına katkı sunan toplumsal savunma makamı olarak, bağımsız davranmalıdır.
Müdafi, vekil ya da uzlaştırıcı olarak atanan avukat, öncelikle hukuki yardım için görevlendirildiği kişiye bir an önce ulaşmak zorundadır. Bu sıfatlarla atanan avukat, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ve TBB Meslek Kuralları çerçevesinde üzerine düşenleri yerine getirmekle yükümlüdür.
CMK kapsamında müdafi ve vekil olarak görev alan bütün meslektaşlarımın üzerlerine düşen sorumluluk bilinciyle hareket etme kararlılık ve arzusundan asla taviz vermeksizin çalışmalarına devam edeceklerine inancımla konuşmamı bitiriyor, bu projede emeği geçenlere ve sizlere teşekkür ediyorum.
Av.Seda SÜMER
Bursa Barosu
|
